राजमाता जिजाऊंचा हा अप्रतिम जीवन प्रवास

This is the wonderful life journey of Rajmata Jijau

हा प्रवास आहे एका स्त्रीचा, जिने स्वराज्य आणण्यासाठी सर्वस्व अर्पण केले. त्याग म्हणजे काय याची व्याख्या तिने केली असे म्हटल्यास वावगे ठरणार नाही. जगभरातील सर्व स्त्रीवाद्यांसाठी प्रेरणास्थान असलेल्या जिजाबाई शहाजी राजे भोसले यांचा हा प्रवास आहे. 

जिजाबाईंचा जन्म लखुजी राजे जाधव यांच्या पोटी विदर्भ, महाराष्ट्रातील सिंदखेड भागात इसवी सन १५९८ मध्ये झाला, त्यांना प्रेमाने 'जिजाऊ' म्हणून संबोधले जात असे. लखोजीराजे यादव हे परंपरेने देवगिरीचे राज्यकर्ते यादव होते. तर, जिजाऊ या देवगिरीच्या राजकन्या होत्या. परंतु लखुजी राजे यांनी आपल्या तीन मुलांसह सुलतानाच्या सैन्यात सरदार होण्याचे मान्य केले. ही गोष्ट जिजाऊंना खटकली.

सुलतानाच्या सैन्यातील सर्वात शूर सेनापती शहाजीराजे भोसले यांच्याशी जिजाऊंचा विवाह झाला. त्यानंतर त्या पुण्यात राहिली. एकदा सर्व मराठा सरदार एकत्र आले असताना खंडागळेचा हत्ती अचानक हिंसक झाला आणि त्याने हल्ला केला. त्यानंतरच्या गोंधळात, सरदारांनी हत्तीला जखमी करणारी शस्त्रे वापरली. दुर्दैवाने, यामुळे भोसले आणि जाधव यांच्यात गैरसमज निर्माण झाले ज्यांनी एकमेकांविरुद्ध शस्त्रे घेतली. मराठा सरदारांमधील किरकोळ शत्रुत्व पेटले. जिजाऊ आणि शहाजींना त्यांच्या जवळच्या आणि प्रियजनांचा मृत्यू पाहावा लागला. दोन्ही कुटुंबांनी भूतकाळातील कटुता सोडून वैयक्तिक अहंकाराच्या वर जावे अशी त्यांची मनापासून इच्छा होती; दोन घराण्यातील वैमनस्य संपवून परकीय आक्रमकांशी लढा देऊन हिंदू राज्य स्थापन केले.

“थोर तुमचे कार्य जिजाऊ, उपकार कधी ना फिटणार

चंद्र सूर्य असे पर्यंत नाव तुमचे नाही मिटणार”

शहाजीराजांना पकडण्यासाठी निजामाने लखोजीराजे यांना आपल्या सैन्यासह जुन्नरला पाठवले होते. जिजाऊ गरोदर असल्याने त्यांना पुण्याला घोड्यावर बसून प्रवास करणे शक्य नव्हते. म्हणून शहाजीराजांनी जिजाऊंना शिवनेरी किल्ल्यावर विश्वासराव आणि वैद्यराज निरगुडकर (एक डॉक्टर) यांच्या देखरेखीखाली ठेवले आणि पुण्याला निघाले. दरम्यान, लखोजीराजे जुन्नरला पोहोचले आणि अनेक वर्षांनी त्यांच्या मुलीला शिवनेरी किल्ल्यावर भेटले.

        जिजाऊ वडिलांना म्हणाल्या, 'मराठे केवळ अहंकार आणि लालसेपोटी एकमेकांशी भांडत आहेत. जर त्यांच्या शूर तलवारी एक झाल्या तर परकीय आक्रमकांचा काही क्षणातच पराभव होईल. आपल्या उदरनिर्वाहासाठी आक्रमकांच्या हाताखाली काम करणे हे लांच्छनास्पद आहे, आपण ते सोडले पाहिजे'. जिजाऊंची प्रखर राष्ट्रप्रेम आणि धर्मप्रेम त्यांच्या वडिलांना स्पर्शून गेले. तिच्या मनस्वी विचाराने लखोजीराजे यांना आत्मपरीक्षण करण्यास भाग पाडले. शहाजीराजे यांना शिवनेरीच्या पायथ्याशी भेटल्यावर लखोजीराजे शांत झाले आणि त्यामुळे जाधव आणि भोसले यांच्यातील वैर कायमचे संपुष्टात आले.

निजामाने जिजाऊंचे वडील लखुजी राजे आणि तिच्या तीन भावांना आपल्या राजदरबारात निशस्त्र बोलावून कपटाने मारले. या भयंकर प्रसंगाने जिजाऊंचे हृदय फाडून टाकले. तिचे माहेरचे कुटुंब उद्ध्वस्त झाले, पण तिने 'स्वराज्य'ची तळमळ सोडली नाही.

राजमाता जिजाऊ प्रश्नमंजुषा स्पर्धा २०२२

आदिलशहाच्या आज्ञेवरून रायरावाने पुण्यावर (शहाजीचा प्रदेश) हल्ला करून तो जाळून टाकला, सामान्य माणसांवर असंख्य अत्याचार केले आणि अनेकांना ठार केले, शेतांची व घरांची नासधूस केली. 'पुण्यभूमी' म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या पुण्याला लुटारूंनी ग्रासले होते.

        एकामागून एक घडणाऱ्या या विनाशकारी घटनांनी शिवनेरी येथे वास्तव्यास असलेल्या जिजाऊंवर खोलवर परिणाम केला. त्या ही परिस्थिती सहन करू शकली नाही आणि त्यांना आपले जीवन सोडावेसे वाटले, परंतु तिने स्वतःला सांत्वन दिले, संयम राखला नाही आणि सूडाची ज्योत तेवत ठेवली !!!!!

जिजाऊ भवानी मातेला कळकळीने प्रार्थना करत असत 'खलनायकाचा नाश करण्यासाठी आणि राष्ट्र आणि धर्माच्या रक्षणासाठी मला श्री रामसारखा मुलगा किंवा देवी दुर्गासारखी कन्या मिळो जी शत्रूंचा पराभव करेल.तिच्या सर्व प्रार्थनेचे उत्तर मिळाले जेव्हा तिला तिचा स्वप्नातील मुलगा शिवाजीचा आशीर्वाद मिळाला.जिजाऊंना तलवार चालवावी, वाघावर बसून शत्रूंचा वध करावा असे वाटेल. धार्मिक युद्ध आणि रामराज्य स्थापनेची स्वप्ने त्या अनेकदा पाहत असत.

“स्वराज्याचा जिने घडविला विधाता,

धन्य धन्य ती स्वराज्य जननी जिजाऊमाता”

जिजाऊ आपला मुलगा शिवाजीसह पुण्यात राहायला गेल्या तेव्हा त्यांनी कसबापेठ गणपती मंदिर बांधले आणि तांबडी जोगेश्वरी आणि केदारेश्वर मंदिराचा जीर्णोद्धार केला. मंदिरांच्या संरक्षक असण्याबरोबरच, जिजाऊंनी संतांचे भजन-कीर्तन ऐकले, संस्कृत ग्रंथांचा अभ्यास केला आणि धार्मिक रीतीने व्रत केले. ती एक पवित्र पत्नी आणि कर्तव्यदक्ष आई होती. ती धार्मिक वृत्तीची असली तरी तिची भक्ती कर्मकांडांपेक्षा वरचढ होती. तिच्या दैनंदिन जीवनात धर्माचे पालन करून ती जमवलेली पुष्कळ गुणवत्ता होती. यामुळे तिला कठीण प्रसंगांना तोंड देण्याचे प्रचंड बळ मिळाले.

तिच्यावर भवानी आणि महादेवाचा आशीर्वाद असल्याची तिची दृढ श्रद्धा होती. तिने नेहमीच आपल्या शूर पती आणि मुलाचे निर्भयपणे आणि दृढनिश्चय केले. जेव्हा तिचा नवरा किंवा मुलगा धोकादायक परिस्थितीत असतो, तेव्हा ती त्यांच्या संरक्षणासाठी आणि सुरक्षित परतण्यासाठी भवानीमातेची रात्रंदिवस प्रार्थना करत असे. देवाच्या कृपेनेच आपल्या प्रयत्नांना यश आपल्या दारात येते, असा तिचा ठाम विश्वास होता.

जिजाऊ युद्धशास्त्रात पारंगत होत्या, घोडेस्वारी सारखे कौशल्य त्यांच्याकडे होते, तसेच तलवारीवर प्रभुत्व होते.पन्हाळ्याच्या वेढलेल्या किल्ल्यातून शिवरायांना सोडवण्यासाठी जिजाऊंनी तलवार चालवत सिद्दी जौहरविरुद्ध युद्ध घोषित करण्याचा निर्णय घेतला होता.

मुघल सेनापती अफझलखान याने कनकगिरीच्या लष्करी मोहिमेत जिजाऊंचा थोरला मुलगा संभाजीराजे यांना कपटाने तोफ डागून ठार मारले होते. पुढे अफझलखानाने शिवाजी महाराजांना पकडण्याकडे लक्ष दिले. या प्रयत्नात तो अडवता आला नाही; मंदिरे, देवतांच्या मूर्ती नष्ट करणे, शेते जाळणे आणि लोकांची अमानुष हत्या करणे, तो राजगडाकडे वेगाने निघाला होता. अशा परिस्थितीत शिवाजी महाराजांची अफझलखानाच्या सैन्याशी टक्कर झाली तर मराठा सैन्याचा पराभव अटळ होता. तसेच जर शिवाजी अफझलखानाला तह करण्यासाठी भेटणार असेल तर तो नक्कीच परतणार नाही. म्हणून, शिवाजीच्या सरदारांनी आणि त्यांच्या विद्वान मंत्र्यांनी त्याला अफझलखानापासून दूर सुरक्षित ठिकाणी जाण्याचा सल्ला दिला. पण, जिजाऊंनी शिवाजीला अफझलखानाला भेटून त्याचा वध करून मराठा शौर्य जगासमोर दाखविण्याचा आदेश दिला.जिजामाता राज्याच्या सामाजिक-राजकीय घडामोडींवर बारीक लक्ष ठेवत असत आणि गरजेच्या वेळी प्रशासन कुशलतेने हाताळत असत.

आग्र्याला जाताना शिवाजी महाराजांनी जिजाऊंच्या सुरक्षित हातात स्वराज्य सोपवले. शिवाजी महाराजांना औरंगजेबाने तुरुंगात टाकल्याने जिजाऊंना आळा बसला नाही. दक्षिणेतील मुघल, आदिलशाही आणि कुतुबशहा यांचे सैन्य, कोकण आणि गोमंतक (गोवा) येथील ब्रिटीश आणि पोर्तुगीज आक्रमक आणि मुरुड जंजिरा येथील सिद्दी जौहरचे अफाट सैन्य या सर्वांनी हिंदवी स्वराज्यावर आपली लोभी नजर खिळवली होती. जिजाऊंनी वृद्ध असूनही 8 महिन्यांहून अधिक काळ या शत्रूंपासून आपल्या जनतेचे रक्षण केले. यापलीकडे तिने सिंधुदुर्ग किल्ला पूर्ण केला, शत्रूंकडून एक किल्ला परत मिळवला, प्रजेच्या समस्यांकडे लक्ष दिले आणि राज्यकारभारात आपली कार्यक्षमता दाखवली.

तिने आपल्या प्रजेला त्यांच्या कौटुंबिक आणि राज्य प्रशासनाशी संबंधित आणि सामाजिक, धार्मिक आणि आर्थिक समस्यांशी संबंधित असंख्य समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी त्वरित न्याय दिला. ती धर्मग्रंथांमध्ये पारंगत होती, मजबूत, तत्त्वनिष्ठ आणि निःपक्षपाती होती आणि म्हणूनच ती परिपूर्ण आणि धर्माला शाश्वत न्याय देण्यास सक्षम होती. दोषींना योग्य शिक्षा झाल्यामुळे, तिच्या प्रजेने तिच्याकडे आशेचा किरण म्हणून पाहिले आणि त्यांना धर्मराज्य/रामराज्याचे आशीर्वाद मिळाले.

राजमाता किंवा राणी माता म्हणून सुख उपभोगण्यासाठी तिने स्वतःला प्रजेपासून कधीच दूर केले नाही. जिजाबाई या नेहमी जबाबदार राजाच्या माता होत्या. त्या स्वराज्याचा आधारस्तंभ होत्या.तिचा निर्णायकपणा आणि जाणकार स्वभाव इतका मौल्यवान आणि उत्कृष्ट होता की शहाजी राजे आणि शिवाजी महाराज मोठे राजकीय निर्णय घेताना तिच्या मताला महत्त्व देत असत. ती रणनीती आणि युद्ध रणनीती आखण्यात अत्यंत कुशल होती.

पुरंदरच्या तहात शिवाजी महाराजांनी राजे जयसिंग यांच्या हातून अनेक प्रदेश आणि २३ किल्ले गमावले, परंतु मुघलांच्या तावडीतून त्यांची सुटका झाली. त्यांनी शत्रूला स्वराज्य पूर्णपणे उद्ध्वस्त होऊ दिले नाही. शिवरायांच्या प्रशंसनीय कामगिरीबद्दल जिजाऊंनी आश्चर्य व्यक्त केले. तिच्या सकारात्मक दृष्टिकोनामुळे शिवाजीला प्रोत्साहन मिळाले आणि त्यांनी नव्या उत्साहाने स्वराज्याची पुनर्स्थापना केली.

जिजाऊ या शाहजीराजे यांच्या पत्नी आणि छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या मातोश्री असल्याने त्या राणी आणि राजमाताही होत्या. प्रजेचे कल्याण हीच तिची प्रमुख चिंता असल्याने, पत्नी किंवा आई या नात्याने केवळ भावनिक बंधने न ठेवता राणी किंवा राजमाता या नात्याने तिच्या कर्तव्यांना तिने नेहमीच प्राधान्य दिले.

उत्तर भारतात मुघल आणि दक्षिण भारतात आदिलशाही, कुतुबशाही यांच्या रानटी अत्याचारांत हिंदूंवर अत्याचार झाले. शिवाजी महाराज आपल्या मावळ्यांसह या राक्षसांवर राज्य करण्याचा प्रयत्न करीत होते. जिजाऊंच्या पुत्रांमध्ये शिवाजी महाराज हे एकमेव जिवंत होते आणि त्यांनाही अनेक जीवघेण्या संकटांना तोंड द्यावे लागले. पण जिजाऊंनी हे सर्व धाडस केले आणि त्यांच्या सर्व प्रयत्नांमध्ये शिवाजीला आशीर्वाद दिला.

TAG-राजमाता जिजाऊ भाषण मराठी,राजमाता जिजाऊ जयंती भाषण मराठी,राजमाता जिजाऊ फोटो,राजमाता जिजाऊ फोटो डाउनलोड,राजमाता जिजाऊ जयंती फोटो,राजमाता जिजाऊ पुण्यतिथी फोटो,राजमाता जिजाऊ चे फोटो